Linh thiêng dấu tích người giữ biển thành tượng đài quyết tử

Để an ủi  linh hồn những người đi giữ biển, nhiều thế hệ con cháu trên đảo Lý Sơn chiêu hồn nhập xác lính Hoàng Sa vào những ngôi mộ gió, với mong muốn linh hồn của họ sẽ được siêu thoát.

Hàng trăm năm trước, những “hùng binh Hoàng Sa” ra đảo thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng, cắm mốc chủ quyền lãnh thổ và vĩnh viễn nằm lại với đất mẹ Hoàng Sa thiêng liêng.

“Mỗi mộ gió / Một tượng đài quyết tử”

“Mộ gió bao đời vẫn nghiêm cẩn thâm u/ Chạm vào cát như chạm vào anh linh Tổ quốc/ Chạm vào cát như chạm vào xương cốt/ Hoàng Sa núm ruột chưa liền/ Ở nơi này ngọn gió cũng linh thiêng/ Mỗi mộ gió/ Một tượng đài quyết tử”. Những câu ca được cư dân trên đảo lưu truyền từ bao đời nay, minh chứng về sự linh thiêng của hàng trăm ngôi mộ gió.

Có lẽ không nơi nào có nhiều mộ gió (mộ không có xác- PV) như đảo Lý Sơn. Quanh đảo, đâu đâu cũng thấy những ngôi mộ thấp lè tè nằm rải rác, ẩn mình trong những ruộng tỏi, hành bạt ngàn. Cát dịu dàng như đất mẹ, giấu trong lòng hồn phách những “hùng binh Hoàng Sa”, kiên trung một lòng vươn khơi bám biển.

Hàng trăm ngôi mộ gió, gắn liền với những “hùng binh Hoàng Sa” năm xưa, được lệnh ra quần đảo Hoàng Sa thực thi chủ quyền của đất nước. Và, họ đã không may hy sinh trong khi làm nhiệm vụ trên biển. Thân thể của họ hoà quyện vào biển cả của quê hương, đất nước. Cả trăm ngôi mộ chiêu hồn trên hòn đảo nhỏ này có một điểm chung hết sức thú vị là phía đầu mộ, bao giờ cũng hướng về phía đất liền, được đánh dấu bằng một tấm bia nhỏ màu đen.

Cụ Võ Hiển Đạt (85 tuổi, trú thôn Tây, xã An Vĩnh), người được mệnh danh là bảo tàng sống ở Lý Sơn cho biết, tục đắp mộ gió của người dân trên đảo có cách đây hơn 200 năm, dưới thời Chúa Nguyễn và Triều Nguyễn. Tương truyền Chúa Nguyễn thường xuyên nằm mộng thấy những “hùng binh Hoàng Sa” năm xưa về nói: “Họ chết mất xác, không biết đường về”. Giấc mơ đó cứ lặp đi lặp lại nhiều đêm khiến Chúa trăn trở. Một hôm ông gọi pháp sư đến hỏi. Sau khi nghe chuyện, Chúa triệu tập các thầy cúng trong triều tìm cách đưa những vong hồn chết trên biển về. Qua nhiều lần bàn bạc, họ nghĩ ra cách làm giả hình nhân người chết để gọi hồn.

Lúc đầu, hình nhân được đẽo bằng đá, gỗ và nhiều vật liệu khác, nhưng khi cúng các vong linh đều không chịu, đến khi dùng đất sét mới được. Tượng nặn xong thì cúng gọi hồn, làm lễ nhập cốt rồi mang đi chôn như người chết bình thường. Cũng từ đó, Chúa Nguyễn không còn gặp những cơn ác mộng nữa.

Như để tưởng nhớ những người lính Hoàng Sa hy sinh vì đất nước, các dòng họ lập những ngôi mộ gió. Theo người dân trên đảo, khi làm lễ chiêu hồn xong, linh hồn người chết mất xác sẽ trở về nhập vào hình nhân để an nghỉ và phù hộ cho những người còn sống. Lịch sử xuất hiện mộ gió bắt đầu từ đó. Về sau, mộ cũng được làm nơi yên nghỉ cho vong linh của ngư dân, khách đi biển gặp bão tố, không tìm được thi hài…

Huyền kỳ ngôi mộ gió lớn nhất đảo

Chúng tôi tìm đến thăm ngôi mộ gió của Cai đội Hoàng Sa Phạm Hữu Nhật, nằm trong quần thể di tích chủ quyền Hoàng Sa ở huyện đảo Lý Sơn, đây cũng là di tích lịch sử cấp tỉnh. Ông là một trong những cai đội đầu tiên ra Hoàng Sa cắm mốc, dựng bia chủ quyền, đo đạc thủy trình và sau đó hy sinh trên biển. Ông Phạm Đa (84 tuổi, trú thôn Đông, xã An Vĩnh), Trưởng tộc họ Phạm (Văn) cho biết, vừa qua, tỉnh đã cấp kinh phí để tôn tạo, chỉnh trang lại mộ Phạm Hữu Nhật.

Nhà Thờ Phạm Hữu Nhật ở Thôn Đông, Xã An Vĩnh

Theo ghi chép của gia phả họ Phạm (Văn), Phạm Hữu Nhật tên thật là Phạm Văn Triều, là thế hệ thứ tư của thủy tổ họ Phạm (Văn) ở huyện đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi), thủy quân Chánh đội trưởng suất đội Hoàng Sa triều Nguyễn trong lịch sử Việt Nam. Mùa xuân năm Bính Thân 1836, vâng mệnh vua Minh Mạng, Phạm Hữu Nhật, Chánh đội trưởng thủy quân suất đội của triều đình nhà Nguyễn đã đem binh thuyền đi đo đạc, cắm cột mốc, dựng bia chủ quyền lãnh thổ trên quần đảo Hoàng Sa.

Trong các bộ chính sử ghi rất rõ về công lao to lớn của ông Phạm Hữu Nhật trong việc xác lập chủ quyền Việt Nam trên quần đảo Hoàng Sa. Ở từng điểm đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa, đội của Phạm Hữu Nhật dừng lại cắm mốc, dựng bia chủ quyền, đo đạc thủy trình… Việc ra quần đảo Hoàng Sa của đội Phạm Hữu Nhật kéo dài suốt 18 năm ròng, đến năm 1854 thì ông và nhiều người đã không trở về nữa. Sau đó, gia đình, họ tộc và quê hương đã làm một nấm mộ gió tại thôn Đông, xã An Vĩnh, bên cạnh ngôi mộ của cụ thủy tổ họ Phạm (Văn), một trong sáu vị tiền hiền khai cư làng An Vĩnh để tưởng nhớ ông.

Nếu như mộ Cai đội Phạm Hữu Nhật là một câu chuyện lịch sử cụ thể, thì trường hợp Cai đội Phạm Quang Ảnh vẫn còn là một bí ẩn lịch sử, khi ngôi mộ của ông được coi là một khu mộ tập thể của cả đoàn hải binh Hoàng Sa ra đi không về, hiện nằm trên gò đất lớn của gia tộc Phạm Quang.

   Bia ghi công ơn tại mộ gió của Phạm Hữu Nhật

Ông Phạm Quang Tĩnh (84 tuổi, trú thôn Đông, xã An Vĩnh), Trưởng tộc họ Phạm (Quang) cho biết, gia phả của họ Phạm (Quang) ở Lý Sơn ghi rằng 200 năm trước, Cai đội Phạm Quang Ảnh cùng 70 suất lính với 5 chiến thuyền làm nhiệm vụ canh giữ vùng biển và đo đạc thủy trình, tìm kiếm, khai thác những sản vật quý cung tiến triều đình. Rồi một lần, Cai đội Phạm Quang Ảnh cùng hải đội của ông gặp bão biển và không trở về. Vua Gia Long thân chinh ra tận Lý Sơn làm lễ chiêu hồn cho các tử sỹ. Chính sử cũng đã nhắc tên vị cai đội này, trong Ðại Nam thực lục chính biên có ghi: “Tháng Giêng năm Ất Hợi (1815), sai bọn Phạm Quang Ảnh thuộc đội Hoàng Sa ra đảo Hoàng Sa xem xét, đo đạc thuỷ trình”.

Các cụ cao niên trên đảo nhớ rằng, trước đây, có 25 ngôi mộ riêng biệt, có ghi danh phận từng người. Thời gian và gió mưa đã làm các ngôi mộ bị hư hại, nên cư dân trên đảo đã đắp 25 ngôi mộ riêng biệt thành một ngôi mộ lớn, dài hơn chục mét như hiện nay. Cùng sát cánh bên nhau suốt dọc hải trình, giờ hồn phách họ đã được tụ cùng một nơi. Dân Lý Sơn bảo, đây là ngôi mộ chiêu hồn đầu tiên của hòn đảo này.

Những nấm mộ gió của họ được người dân huyện đảo Lý Sơn gìn giữ bảo tồn, đến nay vẫn còn nguyên vẹn và được người dân Lý Sơn nhắc mãi với lòng đầy tự hào. Tên của hai vị hùng binh Quang Ảnh và Hữu Nhật cũng được đặt cho hai hòn đảo nằm trong quần đảo Hoàng Sa.

Đến Lý Sơn, gặp bất cứ ai, bạn cũng sẽ được nghe những câu chuyện về họ, những “hùng binh Hoàng Sa” với giọng đầy tự hào. Có lẽ, những ngôi mộ gió là những dấu tích xác thực nhất chứng minh về sự hy sinh to lớn của những bậc tiền nhân trên huyện đảo Lý Sơn, trong việc thực thi chủ quyền của Việt Nam đối với đảo Hoàng Sa. Đồng thời, đây chính là những biểu tượng thể hiện lòng tôn kính của người dân huyện đảo Lý Sơn về những cống hiến to lớn của họ.

Dương Kha